تازه نفس‌ها، نگاهی بی طرفانه و واقع گرا در تابستان ۵۸

به گزارش مجله خبری نگار/برترین‌ها: مستند تازه نفس‌ها که محصول سال ۱۳۵۸ است نگاهی به لایه‌های مختلف طبقات اجتماعی در تابستان ۵۸ در تهران دارد. با آن که عیاری در آن زمان بسیار جوان و کم تجربه بوده است، اما در این اولین مستند خود به خوبی نشان داده است که در آن زمان مسئولیت خود را به عنوان یک مستند ساز به خوبی درک کرده است.

کیانوش عیاری کارگردان، مستند ساز، نویسنده و تدوین‌گر معروف ایرانی است که در سال ۱۳۳۰ در اهواز به دنیا آمد. کیانوش تحصیلات رسمی خود را از دیپلم بالاتر نبرد و از ۱۹ سالگی با ساختن فیلم‌های کوتاه وارد دنیای فیلم و سینما شد. عیاری از پرکارترین فعالان عرصۀ سینمای اجتماعی است که کارنامۀ درخشانی در ساخت فیلم، سریال و مستند دارد. عیاری با بیش از ۲۰ فیلم و سریال ارزشمندی که ساخته است حدود ده جایزه بزرگ بین المللی از جمله لوکارنو و ونیز و جوایز متعدد فجر داخلی را در کارنامۀ افتخارات خود دارد. مردم ما عیاری را با «روزگار قریب» بهتر می‌شناسند.

زاویه دید کارگردان

زینب احمدی درباره نگاه سازنده اثر نوشت: خارج از تمام وقایع سال ۵۸، عیاری این مستند را نه با رویکردی ایدئولوژیک و سیاسی بلکه ظاهراً بی طرفانه و با نگاهی واقع گرا در بستر روابط اجتماعی مردم، زندگی روزمره آن‌ها و جستجو در اطراف شهر تهران از مکان‌های عمومی (تئاتر‌ها وپارک هاو..) گرفته تا حلبی آبادها، محل اجتماع معتادان کارتن خواب در محلات فقیر نشین شهر... ساخته است. دوربین عیاری در این مستند، تازه نفس‌هایی را به تصویر می‌کشد که از پس روز‌های سخت انقلاب هر کدام بدون در نظر گرفتن نگرش و تفکر خویش در کنار هم و در خیابان‌های شلوغ تهران به دنبال سهم خویش از انقلاب در تکاپویند.

بر خلاف فیلم‌های سینمایی عیاری که اغلب با نگاهی ناتورالیستی و لحنی تند و آزار دهنده همراهند در این مستند شاهد یک واقع گرایی بی طرف (بدون دخالت نگاه انتقادی) هستیم که قصد به تصویر کشیدن مردم پرجنب و جوش کوچه و خیابان‌های سال ۵۸ را دارد مردمی که هر کدام با فعالیت و پیشه خود و در موقعیت‌های خود سهمی در این انقلاب داشته‌اند. دوربین کنجکاو و جستجوگر عیاری به اقسا نقاط کلان شهر تهران سر میزند و قصد ثبت حال و هوای شهر را دارد.

نقد و نظری بر تازه نفس‌ها

وب‌سایت مورخان در نقد این اثر می‌نویسد: تازه نفس‌ها که می‌توان آن را انبوهی از سکانس‌های مختلف دانست توده و طبقات اجتماعی تهران را به تصویر کشیده است. به نظر می‌رسد عیاری در این مستند مانند مورخی عمل کرده است که با ذهنیتی کاملا تاریخی و حتی نیاز‌های امروز، دوربین خود را به دست گرفته و تابستان ۵۸ تهران را به تصویر کشیده است. معلوم نیست اگر این مستند نبود این همه صحنه زیبا از لابلای گفتگو‌های مردمی چطور به دست ما می‌رسید.

خیابان‌های مرکزی تهران، غوغای کتابفروشان کنار خیابان و درهم بودن آن‌ها با نوار فروشی‌ها و احساسات گروه‌های مختلف که مشغول یارگیری هستند صورتی به تهران داده است که انگار همه جشن گرفته و در تکاپو هستند تا از این نمد کلاهی برای خودشان بسازند. مستند به شکل حرفه‌ای ساخته شده و در هیچ یک از سکانس‌ها صورت مصنوعی در کار دیده نمی‌شود. گرچه این فیلم برای نسلی که انقلاب را در خاطر دارند صورتی نوستالژیک دارد، اما برای نسل‌های نو بسیار سوال برانگیز است و انبوهی از سوالات خوب را در ذهن مخاطب جوان طرح می‌کند. آدم‌های این مستند که غالبا جوانانی پرتحرک هستند در خیابان انقلاب در تابستان ۵۸ مشغول کتابفروشی و تبلیغ ایده‌های خودشان هستند. امروز من خیلی میل دارم سرنوشت آدم‌های کوشنده در این فیلم را بدانم. درفیلم نشان می‌دهد در تابستان ۵۸ هنوز حجاب، اجباری نشده بود. این روز‌ها دیده می‌شود بسیاری از خطیبان و دستگاه رسانه‌ای کشور القا می‌کنند که انقلاب ما اقتصادی نبود و ما برای به دست آوردن شرایط بهتر اقتصادی قیام نکردیم، اما فیلم پر از مستنداتی است که نشان از دغدغه‌های گوناگون اقتصادی و امیدواری مستضعفان برای شرایط بهتر را دارد.

مستند تازه نفس‌ها احتمالا با حذف برخی قسمت‌ها چند بار از شبکه‌های داخلی نمایش داده شده است. در این مستند وضعیت جنوب تهران و حلبی آباد‌ها و زندگی مردم آن نواحی به تصویر کشیده شده است و همچنین فصل کوتاهی در حواشی خیابان‌های جنوب تهران برای نشان دادن انبوه معتادان آنجا آورده است. فیلم در عین حال بی نقص نیست و گمان می‌رود برای کارگردان جوان آن سال نمره عالی بگیرد زوایایی از زندگی و رفتار‌های اجتماعی از جمله مطبوعات در فیلم جای خالی خود را نشان می‌دهد.

نظر کاربران چیست؟

*هر از چند گاهی لازمه آدم بشینه و مستند تازه نفس‌ها ساخته کیانوش عیاری رو ببینه. اینکه چه اتفاقاتی افتاد...!

*اولین مستند کیانوش عیاری اسمش "تازه نفس ها"ست. توی تابستون ۵۸ راجع به ایران بعد از انقلاب ساخته. جالبه!

*این مستند خیلی کمک می‌کنه بفهمیم انقلاب ۵۷ تو چه فضایی شکل گرفته.

*مستند ۴۴ دقیقه‌ای تازه‌نفس‌ها در اوایل سال ۵۸ توسط کیانوش عیاری ساخته شد. تماشای این مستند شاید بنوعی پاسخگوی پرسش بی‌پاسخ خیلی‌ها باشد.