اوزون برون یک واژهی ترکی است که به معنای دماغ دراز میباشد. شکل ظاهری اوزون برون هم به صورتی است که یک ماهی لاغر اندام و کشیده است که دماغ درازی دارد. نام اصلی این ماهی از زبان گیلکی گرفته شده و آن را تیرج مینامند.
اوزون برون یکی از ماهیهای خاویار دار است و خاویاری که از آن استخراج میشود دارای ارزش اقتصادی بسیار زیادی میباشد و میتواند منبع درآمد زایی بسیار خوبی برای کشورهای استخراج کنندهی خاویار باشد. البته ایران نیز در زمینهی صادرات خاویار دستی بر آتش دارد و خاویار ایرانی، طرفداران خاص خودش را از جای جای دنیا داراست.
دلیل این فعالیت گستردهی ایران در زمینهی صادرات خاویار این است که حدود نود درصد از کل ماهیهای اوزون برون دنیا، از دریای خزر تامین میشوند و ایران نیز به دلیل همسایگی با این دریا در مناطق شمالی، میتواند یکی از تامین کنندگان اصلی خاویار در دنیا معرفی شود.
البته که علاوه بر دریای خزر، دریای سیاه هم موقعیت اقلیمی خوبی برای پرورش ماهیهای اوزون برون دارد. جالب است بدانید که علاوه بر اینکه گوشت اوزون برون از ارزش غذایی بالایی برخوردار است و این ماهی یکی از خاویارسازترین ماهیهای دنیاست، از اجزای دیگر آن نیز در صنایع مختلف استفاده میشود که در ادامه دربارهی آنها بیشتر برایتان صحبت خواهیم کرد.
در ادامه قصد داریم تا دربارهی شکل ظاهری اوزون برون، زیست شناسی و مشخصات بیولوژیکی و سایر مسائل مربوط به این ماهی برایتان صحبت کنیم. لطفا تا انتهای مقاله با ما همراه باشید
مهمترین چیزی که در ظاهر ماهی اوزون برون چانهی دراز و کشیده این ماهی است.
مهمترین چیزی که در ظاهر ماهی اوزون برون، مشخص میشود، چانهی دراز و کشیده این ماهی است. اما در کل، اوزون برون ماهی باریک و کشیدهای است. او چشمان گردی دارد و بریدگی در روی سر و قسمت لب پایینی ماهی دیده میشود.
رنگ ماهی سیاه و سفید است و مانند اکثر ماهی ها، شکمی به رنگ سفید و روشن و پهلوهایی به رنگ سیاه و تیره دارد. سیبیلکهای کوتاه این ماهی باعث شده تا چهرهای تکامل یافتهتر داشته باشد. با نگاهی به سطح پوست ماهی اوزون برون متوجه ستارههای روشنی خواهید شد.
اوزون برون ماهی استخوانی است و از بارزترین ویژگیهای بدنی آن میتوانیم به وجود ۹ الی ۱۴ استخوان در ناحیهی شکم اشاره نماییم. معادل این استخوانها در قسمت شکم، حدود ۹ الی ۱۶ استخوان در پشت ماهی نیز وجود دارد. در کل وجود ۵ ردیف استخوان در بدن اوزون برون، آن را به یک ماهی کشیده و استخوانی تبدیل مینماید.
زیستگاه ماهی اوزون برون باید بستری ماسه ای، شنی و رسی داشته باشد تا این ماهی بتواند به راحتی در این بستر نرم حرکت کند. او دوست دارد در آبهای گرم زندگی کند و دمای ۴ تا ۲۷ درجهی سانتی گراد برای این ماهی بهترین دمای ممکن است و به همین دلیل میتوانیم اوزون برون را یک ماهی مهاجر معرفی کنیم.
۵۰ تا ۳۰۰ متری عمق دریا، بهترین عمق برای ساخت خانه ماهی ماهی اوزون برون خواهد بود. اوزون برون از نرم تنان دریایی مانند سگ ماهی و گاو ماهی تغذیه میکند. نکتهی جالب دربارهی این نرم تنان این است که طول بدنی آنها نیز مانند اوزون برون بلند است و گاهی اوقات میتواند به حدود هشتاد سانتی متر برسد. دربارهی طول خوراک ماهی اوزون برون گفتیم، لازم است بدانید که طول خود اوزون برون میتواند تا یک متر و نیم برسد.
زیستگاه ماهی اوزون برون باید بستری ماسه ای، شنی و رسی داشته باشد
بهترین و مناسبترین سن برای تخم ریزی اوزون برون، سن دوازده سالگی است. در واقع این ماهی در این سن به بلوغ میرسد. ماههای اردیبهشت و خرداد، بهترین ماهها برای تخم ریزی اوزون برون هستند و در کل، این آبزی دو بار در سال برای تولید مثل آماده میشود.
دمای بین ۱۲ تا ۱۴، بهترین دما برای تخم ریزی ماهی اوزون برون است و ۱۵ تا ۳۳۳ هزار تخم از هر بار تخم ریزی این ماهی حاصل میشود. تمامی مراحل تولید مثل این آبزی در خود دریا انجام میشود و پتانسیل این ماهی برای پرورش و کاربردهای صنعتی بسیار بالاست.
همان طور که در ابتدای مقاله نیز خدمت تان عرض داریم، اوزون برون ماهی بسیار اقتصادی است. بیش از شصت درصد کل خاویار ایران به واسطه این ماهی تامین میشود و از گوشت خوش خوراک آن در طبخ انواع غذاهایی دریایی استفاده میشود.
لازم است بدانید که حتی کیسهی شنای اوزون برون نیز برای تولید چسب در صنعت مورد استفاده قرار میگیرد. گوشت اوزون برون بسیار لذیذ بوده و از ارزش غذایی بسیار بالایی نیز برخوردار است؛ بنابراین به واسطهی مصرف گوشت اوزون برون طبیعی ۱۷٫۸ درصد پروتئین، ۹٫۵ درصد چربی و ۷۱٫۷ درصد رطوبت و از گوشت اوزون برون پرورشی، ۲۱ درصد پروتئین، ۱٫۴ درصد چربی و ۷۶٫۸ درصد رطوبت، برای بدن تامین میشود.
نکتهی جالب دربارهی گوشت اوزون برون این است که پروتئین موجود در نوع پرورشی آن به نسبت نوع طبیعی آن بیشتر بوده و این در حالتی است که اوزون برون پرورشی دارای چربی کمتری به نسبت نوع دریایی و طبیعی آن دارد. تخم اوزون برون ارزش اقتصادی بسیار زیادی دارد و یک اوزون برون پرورش یافتهی ایرانی میتواند تا حدود ۱۰۷۰ گرم خاویار را تولید نماید.
مردم دنیا با توجه به ذائقه و سلیقههای غذایی که دارند، هر کدام به نحوی، اوزون برون را طبخ میکنند و انواع غذاهای دریایی با مزهها و طعمهای متفاوت، در سراسر دنیا با این ماهی خوشمزه تهیه و خورده میشود.
صید بیش از اندازه باعث شده تا منابع طبیعی اوزون برون به خطر بیفتد.
ساختن انواع صدها، صید بیش از اندازه، آلودگی رودخانه و خراب شدن رودخانهها و هزار و یک دلیل دیگر باعث شده تا منابع طبیعی اوزون برون به خطر بیفتد. از این تلاشهای زیادی انجام شد تا این ماهی به صورت پرورش تولید و مصرف شود و خوشبختانه موفقیتهای زیادی هم در این زمینه، به وجود آمد. در واقع با تولید اوزون برون پرورشی دیگر خطر انقراض برای این آبزیان ارزشمند وجود نخواهد داشت.
با این حال نیاز است بدانید که حدود ۹۳ درصد از خاویار کل دنیا، از طریق اوزون برونهای ساکن دریای خزر تامین میشود و همین بهره برداریهای بیش از اندازه باعث شده که اوزون برون جزو آب زیان در حال انقراض معرفی شود. از این رو به جهت بالا بردن ظرفیت منبع تامین اوزون برون، نوع پرورشی آن به شدت مورد استقبال قرار گرفت.
در نهایت برای اینکه در آینده با انقراض این ماهی خوشمزه و گران قیمت و به صرفه روبرو نشویم، نیاز است که علاوه بر کنترل صیدها، از صید ماهی به صورت غیر قانونی، ورود آلایندههای صنعتی و غیر صنعتی به رودخانه و دریا جلوگیری شود و با بالا بردن کیفیت و ظرفیت اوزون برون پرورشی، گامی موثر و استوار در مسیر حفظ نسل اوزون برون برداشته شود.